ชมฮูปแต้ม จิตรกรรมฝาผนังในสิมอีสาน วัดไชยศรี ขอนแก่น… สวัสดีครับ ผมจะพาทุกท่านเดินทางไปยังจังหวัดขอนแก่นที่วัดไชยศรี เพื่อไปชมความงดงามทางวัฒนธรรมในท้องถิ่นอีสานที่ถ่ายทอดออกมาในรูปแบบจิตรกรรมฝาผนังหรือที่เรียกว่าฮูปแต้มในสิมอีสาน(โบสถ์)
อุโบสถ(สิม) วัดไชยศรี หมู่ที่ 8 บ้านสาวะถี ตำบลสาวะถี อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น เป็นสิมทึบแบบพื้นบ้านอีสานไทย ได้รับอิทธิพลจากช่างญวณ ก่อสร้างก่อน พ.ศ.2460 หันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีประตูและบันไดทางขึ้นด้านหน้าเพียงด้านเดียว ก่ออิฐถือปูน ผนังข้างมีหน้าต่าง 3 ช่อง เป็นหน้าต่างจริง 1 ช่อง ผนังด้านหลังปิดทึบ มีหน้าต่างหลอก 3 ช่อง หลังคาทรงจั่ว มีการต่อหลังคาปีกนก มีเสาไม้รองรับโดยรอบ มีกำแพงแก้วก่ออิฐถือปูนเตี้ยๆล้อมรอบสิม
ผนังด้านนอกและด้านในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังหรือฮูปแต้ม เป็นเรื่องพุทธประวัติและวรรณกรรมพื้นบ้าน เรื่องพระเวสสันดรชาดก สินไซ(สังข์ศิลป์ชัย) ภาพเทพ ภาพบุคคล และสัตว์ ภาพนรก ใช้สีฝุ่นวรรณะเย็น คือ สีคราม สีเหลือง สีขาว สีเขียว สีน้ำตาลและสีดำ
ประกาศขึ้นทะเบียนและกำหนดเขตที่ดินโบราณสถานในราชกิจจานุเบกษาเล่มที่ 118 ตอนพิเศษ 127 ง วันที่ 21 ธันวาคม 2544 เนื้อที่ประมาณ 3 งาน 29.7 ตารางวา
สิมอีสาน วัดไชยศรี
เนื่องจากขนบธรรมเนียมประเพณีอีสานดั้งเดิม จะไม่อนุญาตให้ผู้หญิงเข้าสิมอีสาน ซึ่งวัดไชยศรีก็เช่นกัน
ทางเข้าสิม
พระประธานในสิม
ความเข้าใจเรื่องฮูปแต้ม
ฮูปแต้ม เป็นความงามทีซ่อนอยู่ในสิมอีสานหรือก็คือภาพจิตรกรรมฝาผนังของโบสถ์ในภาษาภาคกลาง แต่เนื่องจากผู้สร้างสรรค์งานฮูปแต้มส่วนใหญ่เป็นชาวบ้านหรือพระภิกษุในวัด จึงทำให้ผลงานมีความต่างกับงานจิตรกรรมโดยฝีมือช่างหลวงในภาคกลาง ซึ่งมีความประณีตวิจิตรบรรจงตามกําลังทุนทรัพยที่รัฐสนับสนุนแก่ผู้เขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังแบบอีสาน อาจเป็นผู้ที่ไม่มีความรู้ทางจิตรกรรมมาก่อน จึงทำให้ความสวยงาม ของภาพค่อนข้างธรรมดา แต่มีสิ่งที่สำคัญกว่าคือการสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญา วิถีชีวิต และเรื่องราวในการดาํเนินชีวิตของผู้คนในภาคอีสานออกมาเป็นชีวิตจิตใจ
คำว่า ฮูปแต้ม ถ้าออกเสียงในภาษากลางก็คือ รูปแต้ม หมายถึงภาพทีมาจากการแต้มสี ผู้ที่วาดภาพ จิตรกรรมฝาผนังในภาคกลางเรียกว่า ช่างวาด หรือ จิตรกร แต่ในอีสานเรียกผู้เขียนฮูปแต้มว่า ช่างแต้ม เป็นการใช้ ภาษาสื่อความหมายที่ตรงไปตรงมา เราสามารถชมฮูปแต้มในสิมอีสานทั้งผนังด้านในและด้านนอกของสิมเท่านั้น ซึ่งวาดเป็นภาพต่อเนื่องกัน มีขนบธรรมเนียมการวาดคล้ายกับภาคกลาง คือ นิยมวาดเป็นภาพอดีตพระพุทธเจ้าปัญจระ ภาพมารผจญ ภาพ ไตรภูมิ หรือแม้แต่ชาดกตามคติพุทธศาสนาเถรวาท เช่น ทศชาติชาดก หรือชาดกทีคนอีสานนับถือมากอย่าง เวสสันดรชาดก แต่สำนวนของภาคอีสานจะมีลกัษณะคล้ายกับนิทานพื้นบ้าน ซึ่งเนื้อเรื่องบางตอนไม่ตรงกับภาคกลาง ภาพสัตว์ที่มีีคุณกับพระพุทธศาสนา อาทิ ช้าง นาค ก็ปรากฏอยู่มากในฮูปแต้มอีสาน
นอกจากนี้ ยังมีภาพที่สะท้อนถึงชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน เช่น ภาพเครื่องแต่งกายของชาวบ้านและพระภิกษุสงฆ์ในท้องถิ่น ภาพ ประเพณีงานบุญต่างๆ หรือภาพขบวนเกวียน วัว ม้า ที่ขนสินคา้ระหว่างพื้นที่เมืองต่างๆในภาคอีสาน
ภาพจิตรกรรมฮูปแต้มยังมีอีกมากมาย นี่คือเพียงรูปบางส่วนเท่านั้น ท่านที่เดินทางไปถึงจังหวัดขอนแก่น จึงเป็นอีกสานที่ที่น่าไปเที่ยวชมครับ… ขอขอบพระคุณการติดตามแล้วพบกันใหม่ในบทความต่อไปครับ
ช่องทางการติดตามเรื่องราว
ติดตามเรื่องราวผ่าน Facebook เพจภารกิจเที่ยววัด ได้ที่ www.facebook.com/faith108
หรือติดตามช่อง YouTube Channel FaithThaiStory ได้ที่ www.youtube.com/FaithThaiStory
แบ่งปันเรื่องราวการท่องเที่ยววัดที่กลุ่ม รวมพลคนชอบเที่ยววัด
เว็บไซต์หลัก ที่ www.faiththaistory.com